Σήμερα θα επιχειρήσουμε να ταξιδέψουμε (νοητά) ακριβώς πριν 144 χρόνια, τη βραδιά της 4ης Μαρτίου του 1877, στην παγωμένη Μόσχα. Θα στριμωχτούμε μέσα στο πλήθος, στο κατάμεστο Θέατρο Bolshoi, για να απολαύσουμε μία ιστορική παράσταση... Την πρεμιέρα του αριστουργηματικού Μπαλέτου «Λίμνη των Κύκνων»! Μια ιστορία για το καλό, το κακό, τη μοίρα, την απάτη, τη συγχώρεση και την αυτοθυσία, η Λίμνη των Κύκνων εξελίχθηκε σε πολιτισμικό στερεότυπο της αιθέριας μπαλαρίνας που διεκδικεί ένας πρίγκιπας. Μια ιστορία λίγο διαφορετική από αυτήν που γνωρίζουμε σήμερα...Η πρεμιέρα
Η πορεία αυτού του ανεπανάληπτου έργου είναι μακροχρόνια και πολυτάραχη. Ο ίδιος ο συνθέτης του μπαλέτου, ο Peter Ilyich Tchaikovsky, το 1871 είχε στήσει στο σπίτι του μία μικρή παράσταση για τα ανίψια του, βασισμένη σε μία γερμανική ιστορία με τίτλο «το κλεμμένο πέπλο» (The Stolen Veil του Johann Karl August Musaus). Λίγα χρόνια αργότερα, το 1875, ο Vladimir Begichev, τότε διευθυντής των Αυτοκρατορικών Θεάτρων της Μόσχας, ανέθεσε στον Tchaikovsky τη μουσική σύνθεση ενός μπαλέτου σε 4 πράξεις με τίτλο “The Lake of the Swans”. Ο συνθέτης αξιοποίησε περαιτέρω την αρχική του έμπνευση λοιπόν και ένα χρόνο αργότερα, παρέδωσε το έργο στον Begichev, ο οποίος έκανε και την επιλογή των χορευτών που θα ερμήνευαν τις χορογραφίες του Τσέχου χορογράφου Julius Reisinger.
Πρωταγωνιστές ήταν η Pelageya Karpakova και ο Victor Gillert, που ενσάρκωσαν τους ρόλους της Odette και του πρίγκιπα Siegfried αντίστοιχα. Η πρεμιέρα έγινε λοιπόν στις 4 Μαρτίου 1877, με το μπαλέτο να αποτελείται από ουγγρικούς χορούς σε κυκλικούς σχηματισμούς, λυρικά βαλς, που δεν έχουν διασωθεί, και ένα παραμύθι για τη μεταμόρφωση της όμορφης Odette σε κύκνο.
Η παράσταση απογοήτευσε κοινό και κριτικούς και στέφθηκε από απόλυτη… αποτυχία, ενώ ο Tchaikovsky κέρδισε από αυτό το έργο 800 ρούβλια, ποσό που σίγουρα δεν πλησιάζει την ανεκτίμητη αξία του, αλλά τότε ήταν μεγαλύτερο από τις ετήσιες αποδοχές του για τη διδασκαλία μουσικής στο Ωδείο της Μόσχας.
Η αυθεντική ιστορία.. και όχι αυτή που γνωρίζουμε σήμερα
Το λιμπρέτο του 1877 διαφέρει αρκετά από αυτό που ξέρουμε σήμερα! Αξίζει τον κόπο να μάθετε την αρχική του εκδοχή:
Πράξη 1η: Ο πρίγκιπας Siegfried γιορτάζει την ενηλικίωσή του με φίλους και μία ομάδα χωρικών. Η μητέρα του, η βασίλισσα, τον επιπλήττει για την άρνησή του να ωριμάσει και να παντρευτεί, κάτι που αποτελεί σιωπηρό καθήκον για τους κληρονόμους μονάρχες. Τον ενημερώνει ότι έχει διοργανώσει έναν χορό το επόμενο βράδυ, για να επιλέξει ο γιος της επίσημα μια αρραβωνιαστικιά, ανάμεσα σε γαλαζοαίματες δεσποινίδες. Ο πρίγκιπας ενοχλημένος, προσπαθεί να διασκεδάσει καταδιώκοντας ένα κοπάδι κύκνων μαζί με το φίλο του Benno.
Πράξη 2η: Ο Siegfried και ο Benno ακολουθούν τους κύκνους σε μία λίμνη, όμως εκείνοι κινούνται γρήγορα και εξαφανίζονται. Μια όμορφη κοπέλα που φοράει στέμμα, έρχεται αντιμέτωπη με τους δύο άντρες. Τους συστήνεται ως Odette, ένας από τους κύκνους που εκείνοι κυνηγούσαν και τους αφηγείται την ιστορία της:
Η μητέρα της Odette, μία καλή νεράιδα που είχε παντρευτεί έναν ιππότη, πέθανε, και ο ιππότης ξαναπαντρεύτηκε. Η μητριά της Odette ήταν μάγισσα και ήθελε να τη σκοτώσει, όμως ο παππούς της την έσωσε από τα χέρια της. Τα δάκρυά του για το θάνατο της κόρης του και πραγματικής μητέρας της Odette, ήταν τόσα πολλά που σχημάτισαν μία λίμνη. Σε αυτή τη λίμνη ζουν από τότε η Odette και οι φίλες της και έχουν τη δύναμη να μεταμορφώνονται σε κύκνους όποτε το επιθυμούν. Η μητριά της Odette ακόμη την καταδιώκει παίρνοντας τη μορφή κουκουβάγιας, όμως η Odette έχει τη δύναμη να διαφεύγει και να προστατεύεται χάρη στο στέμμα που φοράει στο κεφάλι της. Όταν θα παντρευτεί από πραγματική αγάπη, η κακιά μάγισσα θα χάσει για πάντα τη δύναμή της και δεν θα μπορεί πλέον να της κάνει κακό. Ο πρίγκιπας Siegfried ερωτεύεται αμέσως την Odette, όμως εκείνη φοβάται ότι η μάγισσα θα καταστρέψει την ευτυχία τους.
Πράξη 3η: Πολλές νέες κοπέλες, κόρες ευγενών, χορεύουν στο χορό προς τιμή του πρίγκιπα Siegfried το επόμενο βράδυ, όμως εκείνος αρνείται να παντρευτεί κάποια από αυτές. Ο Βαρόνος von Rothbart και η κόρη του Odile φθάνουν στη γιορτή. Ο Siegfried παρατηρεί την ομοιότητα της Odile με την Odette, ενώ ο φίλος του ο Benno δε συμφωνεί. Ο Siegfried χορεύει με την Odile, σταδιακά γοητεύεται και παρασύρεται, ενώ τελικά συμφωνεί να την παντρευτεί. Τη στιγμή αυτή ο Rothbart μεταμορφώνεται σε δαίμονα, η Odile γελάει δυνατά και ένας λευκός κύκνος που φοράει στέμμα εμφανίζεται στο παράθυρο. Ο πρίγκιπας μετανιωμένος, τρέχει έξω από το κάστρο.
Πράξη 4η: Με δάκρυα στα μάτια η Odette εξιστορεί στις φίλες της ότι ο πρίγκιπας δεν τήρησε τις υποσχέσεις του. Ο πρίγκιπας πλησιάζει καθώς οι φίλες της Odette την παρακαλούν να φύγει μαζί τους, μακριά του, όμως εκείνη επιθυμεί να τον συναντήσει μία τελευταία φορά. Ξεκινά θύελλα και καταιγίδα. Ο Siegfried εκλιπαρεί την Odette να τον συγχωρήσει, όμως εκείνη αρνείται και επιχειρεί να φύγει. Ο Siegfried αρπάζει το στέμμα από το κεφάλι της και το πετάει στη λίμνη λέγοντας «Είτε το θέλεις είτε όχι θα είσαι πάντα δική μου!». Η κουκουβάγια πετάει από πάνω τους, έχοντας πια το στέμμα, και η Odette φωνάζει «Τι έκανες; Δες με, πεθαίνω!» και πέφτει ανήμπορη στα χέρια του πρίγκιπα. Η λίμνη φουσκώνει από τη θύελλα και πνίγει την Odette και τον Siegfried. Καθώς η καταιγίδα υποχωρεί ένα κοπάδι κύκνων εμφανίζεται στη λίμνη.
 |
Tο κοστούμι της Odile, του μαύρου κύκνου,
σχεδιασμένο από την Yolanda Sonnabend
για το Royal Ballet
|
Αμέτρητες παραλλαγές…!
Μελοποιημένη από τον σπουδαιότερο συνθέτη μπαλέτου στον κόσμο, η Λίμνη των Κύκνων αποτελεί την επιτομή της μεγαλοπρέπειας του μπαλέτου του 19ου αιώνα. Σε θέατρα και ταινίες, σε μυθιστορήματα και παιδικές ιστορίες, σε ηλεκτρονικά παιχνίδια, μιούζικαλ, τηλεόραση, κινούμενα σχέδια, ακόμη και στο κινέζικο τσίρκο, η ιστορία έχει μια μακροχρόνια παρουσία σε αμέτρητες παραλλαγές και διασκευές. Άλλες καταλήγουν στο θάνατο του μάγου Rothbart ή της Odette και του πρίγκιπα ή ακόμη και των τριών, άλλες καταλήγουν σε νίκη της αγάπης τους και ευτυχές τέλος.
Και λίγο Gossip…
- Ο ρόλος της Odette αρχικά προοριζόταν για τη ρωσίδα μπαλαρίνα Anna Sobeshchanskaya, η οποία απομακρύνθηκε την τελευταία στιγμή γιατί κατηγορήθηκε από κάποιον κυβερνητικό αξιωματούχο ότι είχε δεχθεί ακριβά κοσμήματα από τον ίδιο και έπειτα παντρεύτηκε έναν χορευτή με τον οποίο τα πουλούσαν για μετρητά. Παρά το σκάνδαλο, η Sobeshchanskaya, επέστρεψε στην παράσταση λίγο αργότερα.
- Η σχεδόν ομόφωνη κριτική σχετικά με την αποτυχία της πρεμιέρας δεν οφειλόταν στη μουσική του έργου, αλλά στη γενικότερη παραγωγή, με την ορχήστρα, τους χορευτές, τα κοστούμια και τα σκηνικά να απογοητεύουν το κοινό. Η αριστοτεχνική δουλειά του Tchaikovsky, χάθηκε μέσα στην πανωλεθρία μιας φτωχής παραγωγής και μιας μέτριας χορογραφίας, που από κάποιους κρίθηκε ως υπερβολικά περίπλοκη για μπαλέτο.
- Παρόλη τη γενική αποτυχία της πρεμιέρας, η παράσταση ανέβηκε για 6 χρόνια και παρουσιάστηκε συνολικά 41 φορές, μέχρι που τα σκηνικά κατέρρευσαν από την ελλιπή συντήρηση!
Οι Petipa–Ivanov–Drigo «σώζουν» τη Λίμνη των Κύκνων…
Ευτυχώς για εμάς, αρκετά χρόνια αργότερα, το 1895, στο θέατρο Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης, με νέα χορογραφία αυτή τη φορά από τους Petipa και Ivanov, η παράσταση γνώρισε την αποθέωση. Ο Tchaikovsky, δυστυχώς δεν πρόλαβε να δει το έργο του να αναγνωρίζεται μιας και είχε πεθάνει δύο χρόνια πριν.
Αξίζει να δείτε ακόμη:
- Την «αιρετική» Λίμνη των Κύκνων του Mathew Bourne όπου χορεύουν μόνο άντρες.
- Την ταινία Billy Elliot, όπου ο πρωταγωνιστής στην τελευταία σκηνή είναι ένας από τους χορευτές της προαναφερθείσας παράστασης (το είχατε παρατηρήσει;;;)
- Την ταινία Black Swan (κατάλληλη άνω των 15 ετών)
Εύα Καλαβρή
Εγώ.. στο θέατρο Sadler’s Wells στο Λονδίνο.
Στη φωτογραφία ο Βρετανός χορευτής Jonathan Ollivier που σκοτώθηκε σε δυστύχημα με μοτοσικλέτα τον Αύγουστο του 2015, λίγες ώρες πριν τη συμμετοχή του στη Λίμνη των κύκνων του Mathew Bourne.
Πηγές:
The Encyclopedia of World Ballet by Mary Ellen Snodgrass (ελεύθερη μετάφραση)
Wikipedia (ελεύθερη μετάφραση)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου