Νιζίνσκι, ο θρυλικός χορευτής που πάλεψε με τη σχιζοφρένεια

Ο Vaslav Nijinsky γεννήθηκε στις 12 Μαρτίου 1889, στο Κίεβο, από γονείς Πολωνούς και υπήρξε ένας χαρισματικός χορευτής και χορογράφος. Μάλιστα, έχει αναφερθεί ως ο σπουδαιότερος άνδρας χορευτής του 20ου αιώνα. Έχει μείνει στην ιστορία για το βάθος και την ένταση με τα οποία προσέγγιζε τους χαρακτήρες που υποδυόταν, καθώς και για τα άρτια τεχνικά του άλματα που αψηφούσαν τη βαρύτητα. Ακόμη, μπορούσε να χορέψει σε πουέντ, κάτι σπάνιο εκείνη την εποχή για τους άνδρες χορευτές.

Εκείνος και τα αδέρφια του, επίσης χορευτές, μεγάλωσαν ακολουθώντας τους χορευτές γονείς τους σε περιοδείες. Στα 9 του χρόνια έγινε δεκτός στο Imperial Ballet School της Αγίας Πετρούπολης και το 1907, αποφοίτησε και ξεκίνησε τις εμφανίσεις του όχι με το Corps de ballet, όπως συνηθίζεται, αλλά με τους κορυφαίους.

Το 1909, προσχώρησε στα Ballet Russes, μία νέα εταιρία που ιδρύθηκε από τον Sergei Diaghilev. Σύντομα έγινε το αστέρι της εταιρίας και ο πιο αγαπητός του κοινού, ενώ στην καθημερινή του ζωής περνούσε απαρατήρητος και αποτραβηγμένος από συζητήσεις. Έγινε ο αγαπημένος χορευτής του Ντιαγκίλεφ (είναι γνωστό ότι οι δυο τους υπήρξαν ζευγάρι), και μαζί με τον Φοκίν χορογράφησαν μια σειρά ρόλους γι΄αυτόν στα 4 χρόνια που ακολούθησαν, ρόλους που αξιοποιούσαν την εκπληκτική ικανότητά του να ταυτίζεται με τον ήρωα που ερμήνευε. Οι καλύτερες στιγμές του δεν ήταν οι πριγκιπικοί ρόλοι. Ήταν πολύ περισσότερο εντυπωσιακός όταν ερμήνευε πλάσματα εξωτικά, γεμάτα μυστήριο και εξώκοσμα.

Vaslav Nijinsky, 1912, dancing the Faun

Στο Παρίσι υποδύθηκε το νεαρό και μοναδικό άνδρα στις Συλφίδες και το σκλάβο της Αρμίντα στο “Περίπτερο της Αρμίντα (Le Pavillon d’ Armide)”, όπου όπως γράφει ο Σίριλ Μπωμόν στο έργο του “Το Πλήρες Βιβλίο των Μπαλέτων”, “...διέσχιζε τη σκηνή από τη μία άκρη ως την άλλη με κάθετα άλματα, entrechats και tours en l’air, ανυψωνόταν και προσγειωνόταν για να ανυψωθεί πάλι με την άνεση και την ελαφράδα μια μπάλας από καουτσούκ”.

Στη συνέχεια, ο Φοκίν άρχισε να δημιουργεί ρόλους πολύ ιδιαίτερους, που αξιοποιούσαν όλο το φάσμα της μεγαλοφυΐας του Νιζίνσκι. Στη “Σεχραζάντ”, ο Νιζίνσκι έκανε το Χρυσό Σκλάβο, χορεύοντας με έναν αιλουροειδή αισθησιασμό. Στο “Φάντασμα του Ρόδου (Le Spectre de la Rose)”, ένα ντουέτο για τον Νιζίνσκι και την Καρσάβινα, έμπαινε πετώντας σχεδόν στην κρεβατοκάμαρα μίας νεαρής κοπέλας. Ενσάρκωνε ένα ρόδο, το τριαντάφυλλο που η κοπέλα είχε φορέσει στον πρώτο της χορό και έπρεπε να φαίνεται μεθυστικός και εφήμερος όπως ακριβώς το τριαντάφυλλο. Μετά, το 1911, στο μπαλέτο “Narcise”, είναι ο χαμένος, δοσμένος στον εαυτό του Νάρκισσος, και αργότερα τον ίδιο χρόνο, ερμηνεύει τον Πετρούσκα, την τραγική μαριονέτα. 

Nijinsky by Auguste Rodin

Δεν υπήρχε μεγαλύτερη αντίθεση, το τριαντάφυλλο, ή ο όμορφος νεαρός νάρκισσος από τη μία και η τραγική μαριονέτα από την άλλη όπου ο Νιζίνσκι, όπως είχε πει ο Σίριλ Μπωμόν, “...έμοιαζε να έχει μέλη από ξύλο και ένα πρόσωπο από γύψο όπου τα μάτια του έμοιαζαν με δύο διαλυμένα κουμπιά. Πότε πότε μόνο σε έκανε να συνειδητοποιείς ότι κάτω από αυτό το προσωπείο υπήρχε μια μικρή σπιθούλα ανθρώπινης ζωής, που την αντιλαμβανόσουν τυχαία, σαν να ήταν κάτι που εσύ δεν έπρεπε να το δεις. Δεν υπήρχαν πλέον εκείνα τα συναρπαστικά χαρακτηριστικά με τα λοξά μάτια, εκείνη η θαυμάσια ελεβασιόν. Όλα είχαν εξαφανιστεί και τη θέση τους είχε πάρει αυτή η αξιοθρήνητη μαριονέτα, δαρμένη, ταπεινωμένη, ένα παιχνίδι για την ψυχαγωγία των άλλων, θύμα μιας σκληρής αδικίας που κινούνταν με σπαστικά ξεκινήματα και σταματήματα, ενώ, μόλις μετά βίας, ξεκολλούσε από το έδαφος”.

Ο Νιζίνσκι χορογράφησε, ο ίδιος πλέον, το “Απόγευμα ενός Φαύνου” όπου ερμήνευε τον πρώτο ρόλο. Πρόκειται πάλι για έναν εξωπραγματικό, μυθικό και ζωώδη ήρωα, ενώ η χορογραφία μπορεί να θεωρηθεί ως η πρώτη μοντέρνα χορογραφία του 20ου αιώνα. Και στο έργο του “Jeux (Παιχνίδια)”, το 1913, φανέρωσε μία καινούρια αντίληψη του άνδρα αθλητή στο μπαλέτο ενώ ο Ντιαγκίλεφ το χαρακτήρισε “πολύ μπροστά” και το χρονολόγησε στο 1930… Αμέσως μετά ο Nijinsky παντρεύτηκε την Ουγγαρέζα Romola de Pulszky κατά τη διάρκεια μίας περιοδείας στη Νότια Αμερική, στην οποία δεν είχε ακολουθήσει ο Ντιαγκίλεφ. Με την επιστροφή τους, διώχθηκαν από τα Ballet Russes και στη συνέχει ο Νιζίνσκι προσπάθησε να δημιουργήσει τη δική του ομάδα αλλά χωρίς επιτυχία.

Tombstone of Vaslav Nijinsky in Montmartre Cemetery in Paris

Η ψυχική υγεία του Νιζίνσκι παρουσίασε αστάθειες, τον κατέβαλε το άγχος και τελικά το 1919 διαγνώσθηκε με σχιζοφρένεια. Για τα επόμενα 30 χρόνια μπαινόβγαινε σε ιδρύματα και κλινικές μέχρι το θάνατό του και δεν ξαναχόρεψε ποτέ μπροστά σε κοινό. Το ημερολόγιό του έχει κυκλοφορήσει σε βιβλίο και έχει τεράστιο ενδιαφέρον να το διαβάσετε, ενώ σε παλαιότερο άρθρο μας για τον Μπαρίσνικοφ είχαμε αναφερθεί στο γεγονός ότι ο τελευταίος στο σόλο έργο “Letter to a man” ουσιαστικά προσπαθεί να διεισδύσει στο διαλυμένο και βασανισμένο μυαλό του εμβληματικού χορευτή Νιζίνσκι, βασισμένος στο ημερολόγιό του.

Δυστυχώς δεν έχει διασωθεί κανένα βίντεο με τον Νιζίνσκι να χορεύει. Η ιδιοφυΐα του χορού του έχει διασωθεί μόνο από εκτενείς περιγραφές, μαρτυρίες και φωτογραφίες.

 

Εύα Καλαβρή

Εισαγωγική φωτογραφία: Nijinsky in Le Spectre de la Rose (1911) - πηγή Wikipedia